2019 ий декабрь мучаште Шернур районысо «Марий кумалтыш» общине идалыкаш пашажым иктешлыше погынымашым эртарыш. Идалык мучко марий йӱлам, марий юмынйӱлам аралыме да вияҥдыме шотышто шуко паша ышталтын. Общинын еҥже-влак, калык дене вашлийын, умылтарымаш пашам наҥгаят, тыгак школлаште да тӱвыра учрежденийлаште марий пайремым эртарымаште участвоватлат. Онаеҥ-влакым тӱрлӧ пайремлашке, сӱанышке марий юмынйӱлам шукташ ӱжыт. Колышым вес тӱняшке ужатыме годымат Юмо ончылно пелештен шогат. Еш кумалтышым эртарымаште эреак полышым пуат.
Кодшо 2019-ше ийын 16 вере шошо да кеҥеж, 4 вере шыже кумалтышым эртарыме. Калык кумалтышлашке кумылын ушнен. Моло ийысе семынак Шнуй Чумбылатлан, Поро Лемде Курык Кугызалан, вуйым савен кумалмашке республикысе тӱрлӧ районла гыч да моло регионла гычат шукын погыненыт. Тиде кумалтышым эшеат сайын эртараш манын, икмыняр ой-каҥашым ыштыме. Агавайрем кумалтышым 5 отышто эртарыме. Онаеҥ-влак кумалтышым эртараш ваш-ваш полшаш коштыт. Вес районлашкат лектыт. Тыге Параньга район Ермучаш ялыште Тӱня кумалтышым эртараш полшеныт. Общинын онаеҥже-влак И.А. Антропов, С.В. Чемеков ынде икмыняр ий лиеш Киров область Малмыж кундемысе кум ялыш кумалтыш эртараш коштыт, тений нунын деке Мамаев Сергей ушнен.
Марий калыкын шнуй верыштым, отым эрыктыме пашамат ятыр ыштыме. 2020-шо ийлан «Марий юмынйӱла да пайрем-влак» календарьым савыктыме. Тудым ужалымашке лукмо огыл, ынде кумшо ий йӱла почеш школлаште сайын тунемше-влаклан У ий вашеш пӧлек шотеш пуалтеш.
Погынымаште 2020-шо ийлан паша планым пеҥгыдемдыме.
Онаеҥ-влак тӱрлӧ йодышым каҥашыме годым кызытсе жапыште тургыжландарыше теме-влакымат тарватышт. Черке пашаеҥ-влакын койышышт тургыжландара, кудышт марий юмынйӱлам вурсат, игылтыт, тыге марий-влакым шке декышт савырынешт. Тыгаяк пашам Чылдемыр могырышто сектант-влак эртарат. Нунын виеш темлымышт почеш марий еҥ шке вераж деч кораҥеш, илен-толын, могай калык гыч лекмыжымат монда. Тыгай ешыште икшывыжат рушаҥеш, шке шочмо калыкше деч торла. Тыгодым шоналтет: ончыкыжым марий калыкнам мо вуча? Мемнан уке лиймеке, шочшына, уныкана-влак марла кутыраш, марий йӱлам кучаш огыт тӱҥал гын, марий калыкна пыта вет? Кажне марий еҥ шке кугезе вожшым шарнышаш, шке калыкшын йӱлажым аклышаш, пагалышаш, кугезынан пӧлеклен кодымо марий шӱлыш дене илышаш шонена. Тунам веле ме марий калыкын чапшым кӱшнӧ кучен кертына.
В. Ямбаршев, Шернур районысо «Марий кумалтыш» общинын секретарьже.